‘आर्टिफिशिअल इंटेलिजंट’च्या (एआय) मदतीने देशात ‘फेस स्कॅम’च्या गुन्ह्यांत वाढ होऊ लागली आहे. या गुन्ह्यांत एखाद्या व्यक्तीला ‘व्हिडिओ कॉल’ केला जातो. ‘एआय’च्या मदतीने संबंधित व्यक्तीच्या जवळच्या म्हणजेच पती, पत्नी, मुलगा आणि मित्र यांचा चेहरा ‘व्हिडिओ कॉल’वर दाखविला जातो. त्यामुळे मित्र किंवा जवळच्या व्यक्तीनेच तो कॉल केला आहे, असे वाटते. याद्वारे पैशांची मागणी करून, आर्थिक फसवणुकीचे प्रमाण वाढले आहे. हा प्रकार देश पातळीवर मोठ्या प्रमाणात सुरू असून, सुरू असून स्थानिक पातळीवरही हे प्रकार घडू शकतात. त्यामुळे पोलिसांकडून नागरिकांना सावधानतेचा इशारा देण्यात आला आहे.
गल्ली ते ग्लोबल सर्व गोष्टी जाणून घेण्यासाठी ई-चावडीच्या फेसबुक पेजला लाइक करा
काही दिवसांपूर्वी पिंपरी-चिंचवड पोलिसांच्या आर्थिक गुन्हे शाखेचे प्रशिक्षण शिबिर झाले. या शिबिरात ‘एआय’च्या माध्यमातून होणाऱ्या गुन्हांवर प्रकाश टाकण्यात आला. देशात सध्या ‘एआय’ची जोरदार चर्चा सुरू आहे. स्मार्टफोनमुळे अनेक जण या तंत्रज्ञनाचा वापर करीत आहेत. गुन्हेगारी प्रवृत्तीच्या व्यक्ती या तंत्रज्ञानाचा वापर फसवणूक; तसेच गुन्हेगारीसाठी करीत असल्याचे या वेळी सांगण्यात आले.
‘एआय’चा वापर करून आपण कोणत्याही व्यक्तीचे फोटो, व्हिडिओ बनवू शकतो. याचा फायदा घेऊन गुन्हेगारी प्रवृत्तीची मंडळी ठरावीक लोकांवर लक्ष केंद्रित करीत आहेत. त्यांच्या सोशल मीडियाची पाहणी करून फोटो मिळवले जातात. त्यानंतर ‘एआय’च्या मदतीने फोटो एडिट केला जातो. त्यानंतर व्हिडिओ कॉल केल्यानंतर संबंधित व्यक्ती व्हिडिओ कॉलवर बोलत आहे, असे भासवले जाते. व्हिडिओ कॉलद्वारे समोरच्या व्यक्तीकडे पैशांची मागणी केली जातो. ‘आर्थिक अडचण आहे, मदतीची गरज आहे, त्वरित निकड आहे,’ या बहाण्याने पैशांची मागणी केली जाते.
असा घडतो गुन्हा…
– अनोळखी मोबाइल क्रमांकावरून व्हिडिओ कॉल येतो.
– समोरच्या स्क्रीनवर दिसणारी व्यक्ती आपल्या जवळची असल्याचे वाटते.
– त्या व्यक्तीकडून पैशांची मागणी केली जाते.
– व्हिडिओ कॉलवर पती किंवा मित्र दिसत असल्याने लगेच त्याच्यावर विश्वास बसतो.
– त्यामुळे त्याने सांगितलेल्या क्रमांकावर पैसे पाठवले जातात.
गुन्ह्यापासून बचाव कसा कराल?
– अनोळखी क्रमांकावरून व्हिडिओ कॉल आल्यास शहानिशा करावी.
– व्हिडिओ कॉलवर भासविण्यात आलेल्या व्यक्तीशी संपर्क साधून विचारणा करावी.
– व्हिडिओ कॉल करून ओळखीची व्यक्ती मोबाइल क्रमांकावर पैसे मागत असेल, तर देऊ नये
एआय’च्या माध्यमातून ‘फेस स्कॅम’चे प्रकार वाढीला लागले आहेत. या गुन्ह्यांची व्याप्ती मोठी असून, संबंधितांचे खासगी आयुष्य धोक्यात येण्याचीही शक्यता आहे. काही खासगी गोष्टीही व्हिडिओ कॉलच्या माध्यमातून ‘व्हायरल’ होऊ शकतात. याचा गैरफायदा घेऊन ‘ब्लॅकमेल’ करण्याचेही प्रकार घडू शकतात. त्यामुळे अनोळखी क्रमांक किंवा सोशल मीडिया साइटवरून आलेल्या व्हिडिओ कॉलवर बोलणे टाळावे.
एआय तंत्रज्ञानाचा वापर करून फेस स्कॅम केल्याचे काही प्रकार देशात घडले आहेत. आपल्याकडेही हे प्रकार घडू शकतात. त्यामुळे हे प्रकार घडण्याआधीच नागरिकांनी सावध होणे गरजेचे आहे. कोणताही अनोळखी मोबाइल क्रमांक किंवा सोशल मीडिया साइटवरून आलेल्या व्हिडिओ कॉलना प्रतिसाद देऊ नये.- मधुकर सावंत, वरिष्ठ पोलिस निरिक्षक, आर्थिक गुन्हे शाखा, पिंपरी
