शिवसेना प्रमुख आणि हिंदूहृदयसम्राट बाळासाहेब ठाकरे यांची आज जयंती. आजच्या त्यांच्या जयंतीनिमित्त त्यांच्या आयुष्यातील काही किस्से तुमच्यासोबत शेअर करत आहोत.
गल्ली ते ग्लोबल सर्व गोष्टी जाणून घेण्यासाठी ई-चावडीच्या फेसबुक पेजला लाइक करा
मुंबईत 1995मध्ये झालेल्या जातीय दंगलीच्या घटनेनंतर, चित्रपट निर्माते मणिरत्नम यांनी या संपूर्ण घटनेवर ‘बॉम्बे’ नावाचा एक चित्रपट बनविला होता. या चित्रपटात शिव सैनिकांना मुस्लिमांची हत्या व लुटमार करताना दाखविण्यात आले होते. तसेच, चित्रपटाच्या शेवटी, बाळ ठाकरे सदृश एक पात्र या हिंसाचाराबद्दल आपले दुःख व्यक्त करतो तर, एक मुस्लिम नेताही या घेत्नेबाबत असंच दुख व्यक्त करताना दाखविण्यात आला.
या चित्रपटानंतर बाळासाहेब ठाकरे यांनी मुंबईत हा चित्रपट प्रदर्शित होऊ देणार नसल्याचे सांगितले. बाळासाहेबांच्या या भूमिकेनंतर अभिनेते अमिताभ बच्चन यांनी त्याची भेट घेतली आणि विचारले कि, चित्रपटात शिवसैनिकांना दंगेखोर दाखविल्या बद्दल दुख वाटले का? या प्रश्नावर उत्तर देताना बाळासाहेब ठाकरे म्हणाले की, “बिलकुल नाही. मात्र या दंगलीप्रकरणी बाळासाहेबांनी दुख व्यक्त केल्याचे पाहून मला दुख झाले. कारण मी कशावरही दुख व्यक्त करत नाही.
शब्दांचा परिहास आणि कटुता
राजकीय जीवनातील त्यांच्या चाळीस वर्षाहून अधिक काळात असा कोणताच विषय नव्हता ज्या विषयावर बाळासाहेबांचे मत व्यक्त केले नव्हते. राष्ट्रीय राजकारण असो वा कला असो की क्रीडा असो वा अन्य कोणताही विषय यावर बाळ ठाकरे यांनी नेहमीच आपली भूमिका मांडल्या. प्रसिद्ध पत्रकार वीर संघवी यांनी एका बालासाहेंच्या बाबत घडलेला एक किस्सा सांगितला होता.
”बाळासाहेब ठाकरे एक गोष्ट आवर्जून सांगायचे, एकदा ते रजनी पटेल यांच्या पार्टीत गेले होते. त्या पार्टीत राज्याचे तत्कालीन कायदा मंत्री इतके नशेत होते त्यांचे स्वतःवर कोणतेही नियंत्रण राहिले नव्हते. या वेळी बाळ ठाकरे यांनी त्यांना आपल्या गाडीतून घरी सोडण्याची ऑफर दिली. मात्र घरी जाताना त्या कायदेमंत्र्यांनी त्यांच्या गाडीतच मुत्राविसार्जन केले. त्यानंतर त्यांच्या गाडीतून मूत्राचा वास घालवण्यासाठी त्यांना अनेक महिने लागले. काही दिवसांनंतर तेच मंत्री पुन्हा ओबेरॉय हॉटेलमधील पार्टीत पुन्हा नशेत दिसून आले. यावेळी मात्र बाळासाहेबांनी त्याना आपल्या गाडीतून लिफ्ट देण्यास स्पष्टपणे नकार दिला.
ठाकरे यांचे नाव विल्यम थेकरे यांच्या नावावर ठेवले गेले
बाळ ठाकरे मध्य प्रदेशातील मराठी भाषिक कायस्थ कुटुंबातील होते. बाळासाहेब ठाकरे यांचे ‘हिंदू हृदय सम्राट – शिवसेनेने मुंबई कशी बदलली’ हे चरित्र लिहिलेल्या लेखिका सुजाता आनंदन म्हणतात, ‘बाळ ठाकरे यांचे वडील केशव ठाकरे’ व्हॅनिटी फेअर ‘या पुस्तकाचे इंग्रजी लेखक विल्यम मेकपीस ठेकरे यांचे खूपच कौतुक करत असत. त्यांच्याकडून प्रेरणा घेतल्यानंतर त्यांनी आपले आडनाव ठेकरे असे ठवले, जे नंतर ठाकरे या आडनावात बदलण्यात आले. तत्कालीन, ‘फ्री प्रेस जर्नल’ मध्ये व्यंगचित्रकार म्हणून त्यांनी आपल्या कारकीर्दीची सुरूवात केली, तेथे प्रसिद्ध व्यंगचित्रकार आर.के. लक्ष्मण यांनीही त्यांच्याबरोबर काम केले.
कॉंग्रेस आणि बाळासाहेब ठाकरे
विशेष म्हणजे दोन दशकांपर्यंत सत्ताधारी कॉंग्रेस पक्षाने बाळ ठाकरे यांचे समर्थन केले. सुरुवातीच्या काळात कॉंग्रेसने कम्युनिस्ट चळवळ मोडीत काढण्यास मदत केली, नंतर त्यांचा उपयोग कॉंग्रेसच्या अंतर्गत लढाईसाठी केला जाऊ लागला. सुजाता आनंदन म्हणतात, ” महाराष्ट्राचे तत्कालीन मुख्यमंत्री वसंतराव नाईक आणि मुख्यमंत्री वसंतदादा पाटील यांच्या नावावर शिवसेनेला वसंत सेना म्हटले जात होते. “२००७ च्या राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत शिवसेनेने आपल्या मित्रपक्ष भारतीय जनता पक्षाच्या उमेदवाराच्या जागी वर्षानुवर्षे कॉंग्रेसच्या प्रतिभा पाटील यांना पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतला होता. तसेच, २०१२ मध्येही शिवसेनेने स्वतःहून पुढाकार घेत कॉंग्रेसचे प्रणव मुखर्जी यांचे समर्थन केले होते.”
आणीबाणीच्या काळात कॉंग्रेसला समर्थन
सुजाता आनंदन स्प म्हणात की, “१९७८ मध्ये आणीबाणीच्या काळात जेव्हा केंद्रातील जनता सरकारने इंदिरा गांधीना अटक केली होती. त्यावेळीदेखील बाळासाहेब ठाकरे यांनी या विरोधात बंद पुकारला होता.
त्यावेळी महाराष्ट्राचे तत्कालीन मुख्यमंत्री शंकरराव चव्हाण यांनी आपले दूत पाठवून बाल ठाकरेंवर बंधने घातली होती. चव्हाण यांनी आपले दूत पाठवून ठाकरे यांनासांगितले की, आपल्याकडे दोन पर्याय आहेत. एकतर अन्य विरोधी नेत्यांप्रमाणे अटकेसाठी तयार राहा किंवा आपला उत्तम पोशाख घालून आणीबाणीला समर्थन देण्यासाठी दूरदर्शनच्या मुंबई स्टुडिओपर्यंत पोहोचा.”
“हा निर्णय घेण्यासाठी त्यांना अर्धा तास देण्यात आला. ठाकरे यांना हे माहित होते की सरकार या प्रकरणात गंभीर आहे कारण चव्हाण यांनी आपल्या दूतांसह पोलिसांचा एक गटही पाठविला होता. आपल्या सहकाऱ्यांशी चर्चा केल्यानंतर ठाकरे दूरदर्शन केंद्रात जाण्यासाठी अवघ्या 15 मध्ये बाहेर आले.
तथापि, बाळ ठाकरे मुंबईत दक्षिण भारतीय लोकांच्याही तीव्र विरोधात होते. त्यांच्याविरूद्ध त्यांनी ‘पुंगी बजाओ और लूंगी हाटाओ’ ही मोहीम सुरू केली होती. सुजाता आनंदन म्हणतात की, “ते वेगाने बोलणाऱ्या तमिळ भाषेची चेष्टा करताना त्यांना ‘यंदुगुंडू’ असे म्हणत असत. त्यांच्या मार्मिकच्या मासिकातील प्रत्येक अंकात ते मुंबईत काम करणाऱ्या दक्षिण भारतीय लोकांची नावे छापत असत. आणि यामुळे स्थानिक लोकांना रोजगार मिळू शकला नाही.
ठाकरे यांचे शरद पवारांशी असलेले नाते
बाळ ठाकरे यांच्या चारित्र्याच्या विरोधाभासांचा अंदाज राष्ट्रवादी कॉंग्रेसचे नेते शरद पवार यांच्याशी असणाऱ्या संबंधातून काढता येतो. दिवसा ते पवारांना ‘पीठाची पोती’ म्हणत त्यांची थट्टा करायचे आणि संध्याकाळी त्यांना, त्यांची पत्नी प्रतिभा आणि मुलगी सुप्रिया यांच्यासोबत त्यांच्या घरी जेवणासाठी बोलवायचे. याबाबत शरद पवार म्हणायचे की, खासगी आयुष्यात ठाकरे हे त्यांच्या सर्वात जावाचे मित्र आहेत, परंतु राजकारणात ते त्यांचे सर्वात मोठे शत्रूदेखील आहेत.
शरद पवार त्यांच्या आत्मचरित्रात ‘ऑन माय टर्म्स’ मध्ये लिहितात, “बाळासाहेबांचे तत्व होते की एकदा तुम्ही त्यांचे मित्र बनलात की ते ती मैत्री आयुष्भर जपत असत. सप्टेंबर २००६ मध्ये जेव्हा माझी मुलगी सुप्रियाने राज्यसभा निवडणूक लढविण्याची घोषणा केली तेव्हा बाळासाहेबांनी मला फोन केला. त्यावेळी ते म्हणाले, ‘शरद बाबू, आपली सुप्रिया निवडणूक लढवणार आहेत असे कळले आणि तुम्ही मला हे सांगितले देखील नाही. हे मला इतरांकडून समजले.
यावर मी म्हणालो, ”शिवसेना-भाजप युतीने त्यांच्याविरोधात आधीच आपल्या उमेदवाराचे नाव जाहीर केले आहे. मी तुम्हाला त्रास का द्यावा असा विचार केला.’ यावर बाल ठाकरे म्हणाले, “ती माझ्या गुडघ्यावर होती तेव्हापासून मी तिला पाहिले आहे. माझे कोणतेही उमेदवार सुप्रियाविरूद्ध लढणार नाहीत. तुमची मुलगी माझी मुलगी आहे.”
त्यावर मी बाल ठाकरेंना विचारले की, ‘तुम्ही भाजपचे काय करणार ?’ तर या प्रश्नावर एक क्षणही न घालवता बाळासाहेबांनी उत्तर दिले की, “कमलाबाईची चिंता करू नका. मी जे सांगतो ते ती करील.” कमलाबाई हा भाजपच्या कोड-वर्ड होता.
